Vijf jaar geleden werd in Breda het Taalpanel opgericht, als onderdeel van het actieplan laaggeletterdheid van de gemeente Breda. De opstart was in samenwerking met Stichting ABC, Stichting Lezen & Schrijven, en Digi-Taalhuis Breda. Het initiatief heeft zich sindsdien bewezen als krachtig middel om meer bewustzijn rondom laaggeletterdheid te creëren en begrijpelijke communicatie te bevorderen. Coördinator Miranda Dahlhaus en ondersteuner Josine Vermeulen vertellen wat dit initiatief zo succesvol maakt en geven tips om ook andere gemeenten te inspireren met een Taalpanel of Taalambassade aan de slag te gaan.
Een sprankelend begin
“Het was een enorme uitdaging om alles in korte tijd op te zetten”, herinnert Miranda zich. “In april 2019 begon ik bij Digi-Taalhuis Breda (is onderdeel van Nieuwe Veste) als coördinator van Taalpanel. In september zou de wethouder het panel al presenteren aan de stad. Dat betekende dat we in een paar maanden tijd Taalambassadeurs moesten werven, trainen en klaarstomen.”
Taalambassadeurs zijn ervaringsdeskundigen die zelf moeite hebben (gehad) met lezen, schrijven en/ of rekenen en daardoor vaak ook met digitale vaardigheden. Zij zetten zich in om bewustwording te creëren over laaggeletterdheid en de noodzaak van begrijpelijke taal. De Taalambassadeurs delen hun persoonlijke verhalen met werkgevers, gemeenten, scholen en andere organisaties. Daarnaast motiveren zij andere laaggeletterden om, als ze dat willen, in actie te komen. ‘Als ik het kan, kan jij het ook’.
Miranda en haar collega;s zochten via interne netwerken, taalgroepen en scholen, zoals Curio; Regionaal opleidingscentrum dat trainingen Basisvaardigheden geeft. Ook benaderde ze tussenpersonen, zoals professionals in schuldhulpverlening, om kandidaten te vinden. “En we maakten een folder met een oproep voor Taalambassadeurs”, vertelt Miranda. “Later, toen ik deze folder liet testen door een Taalambassadeur, ervaarde ik zelf hoe belangrijk de inzet van een ervaringsdeskundige is. Daar heb ik veel van geleerd. Ik was me al heel bewust van begrijpelijke taal, maar het kan dus altijd nog eenvoudiger.”
Waarom een lokaal Taalpanel?
Het doel van het panel is helder: zorgen dat iedereen in Breda de kans krijgt om mee te doen in de maatschappij. Want iemand die moeite heeft met lezen, schrijven en/of rekenen, heeft vaak ook moeite met werk, gezondheid of financiën. Met een lokale aanpak en de inzet van Taalambassadeurs sluit het Taalpanel aan bij de specifieke uitdagingen in Breda.
Wat doet Taalpanel Breda?
Het Taalpanel voert uiteenlopende taken uit:
- Voorlichten: De Taalambassadeurs zijn aanwezig bij presentaties en workshops aan organisaties over hoe je laaggeletterdheid binnen de organisatie kunt herkennen en hoe je respectvol kunt doorverwijzen. De persoonlijke verhalen van de Taalambassadeurs maken daarbij telkens weer indruk.
- Testen: De Taalambassadeurs testen communicatiemiddelen zoals brieven, websites, looproutes, belmenu’s en flyers van bedrijven en organisaties. Ze lezen een tekst vaak hardop voor, waardoor struikelwoorden, té lange zinnen en complex taalgebruik ineens inzichtelijk worden. Een confronterende eyeopener.
- Inspraak: Het Taalpanel adviseert organisaties en doet dit ook door middel van open adviesgesprekken op maat. Dat kan bijvoorbeeld gaan over de benadering van laaggeletterden; de juiste toon en welke communicatiemiddelen gebruik je juist wel of niet?
- Werven: De Taalambassadeurs motiveren andere laaggeletterden om hun taalvaardigheden te verbeteren (als ze dat willen). Wie kan dit beter doen dan de mensen die zelf moeite hebben of hadden met lezen, schrijven en/of rekenen?
De Taalambassadeurs
Taalpanel Breda bestaat op dit moment uit negen Taalambassadeurs, zowel NT1’ers (Nederlandstaligen) als NT2’ers (anderstaligen). “Iedere Taalambassadeur krijgt een training”, vertelt Miranda. “De training wordt gegeven door Stichting ABC en bestaat uit twee delen. Eerst leren ze wat Taalambassadeur zijn inhoudt, zoals presenteren en voor een groep staan. Daarna leren ze hoe ze materialen kunnen testen.”
“Het mooie is dat de ambassadeurs zelf enorm groeien door dit werk”, vertelt Josine. “Eén van hen is in corona tijd zelf begonnen aan een boek, een ander leest nu boeken uit de bibliotheek en de krant. Het is prachtig om te zien hoe hun zelfvertrouwen groeit. Door één vaardigheid te ontwikkelen, zie je vaak herstel op meerdere gebieden. Ook op sociaal gebied of qua gezondheid gaan ze vaak vooruit.”
Het Taalpanel werkt ook met een aantal vrijwilligers, die de Taalambassadeur ondersteunen bij een workshop of testopdracht. Josine: “Het is belangrijk om een veilige setting te creëren, met een vertrouwd iemand erbij, maar ook om de Taalambassadeurs op te vangen in moeilijke situaties. Het testen van een brief van schuldhulpverlening bijvoorbeeld kan nog wel eens emotionele herinneringen oproepen. De ondersteuners zorgen er ook voor dat de bijeenkomst met opdrachtgever en Taalambassadeurs goed verloopt.”
De impact: wat levert het op?
Taalpanel Breda heeft in vijf jaar tijd veel bereikt:
- Meer bewustwording: In Breda beseffen steeds meer mensen hoe belangrijk begrijpelijke taal is. Men is zich ervan bewust dat 1 op de 6 mensen moeite heeft met lezen, schrijven en/of rekenen. En dat het ook hun buurman of buurvrouw kan zijn.
- Concrete verbeteringen: Brieven, websites en andere communicatie-uitingen van diverse organisaties zoals ziekenhuizen, woningbouwcorporaties en de gemeente zijn eenvoudiger geworden.
- Taboes doorbroken: Laaggeletterdheid staat op de kaart in Breda en is onderwerp van gesprek. Bij bewoners en organisaties en ook in de politiek.
- Persoonlijke groei: De Taalambassadeurs hebben niet alleen hun taalvaardigheid, maar ook hun zelfvertrouwen en sociale vaardigheden verbeterd.
“De reacties van opdrachtgevers zijn altijd positief,” zegt Josine. “Bijvoorbeeld bij een woningcorporatie: na onze feedback hebben ze hun brieven volledig herschreven, waardoor huurders nu veel beter begrijpen wat er van hen verwacht wordt.”
De uitdagingen
“Het werven van Taalambassadeurs blijft een grote uitdaging”, vertelt Miranda. “Vooral het bereiken van NT1’ers is moeilijk. Het Taalpanel zet zich ook in om deze doelgroep in het algemeen te bereiken. We proberen zo creatief mogelijk te zijn door te experimenteren met camouflage activiteiten.” Taalpanel Breda maakte ook een serie ‘Gewone Helden’ op de lokale omroep, waarin vijf Nederlandstalige Taalambassadeurs vertellen waar zij in het dagelijks leven tegenaan lopen en hoe ze daarmee omgaan. Maar het gaat zeker ook om waar ze juist goed in zijn. Het is een heel positieve serie. “Het idee hiervoor ontstond tijdens de corona periode. Zo kwamen we toch bij de mensen in de huiskamer. Later hebben we hier nog spotjes aan toegevoegd met het thema ‘Als ik het kan, kan jij het ook’. Met humor proberen we de drempel te verlagen. Wat we vooral willen laten zien, is dat laaggeletterdheid niet iets is waar je je voor hoeft te schamen.”
Spotjes ‘Als ik het kan, kan jij het ook’:
Tips voor andere gemeenten
Wil je zelf een Taalpanel opzetten? Miranda en Josine delen hun belangrijkste tips:
- Creëer een veilige omgeving: “Ambassadeurs moeten zich gewaardeerd voelen en zonder prestatiedruk kunnen werken. Het is niet eenvoudig om Taalambassadeurs te vinden, dus koester de ambassadeurs die je hebt en geef ze oprechte aandacht. Zorg voor een basis van vertrouwen. Dat zit vaak al in kleine dingen. En blijf je inzetten om dit vertrouwen te behouden.”
- Zoek in je netwerk: “Via scholen, bibliotheken, organisaties zoals stichting ABC en tussenpersonen bij bijvoorbeeld gemeenten vind je ervaringsdeskundigen. Ga in eerste instantie een open gesprek aan waarin je benadrukt dat iedereen zijn of haar eigen kwaliteiten heeft. Een keer meekijken of een gesprekje met een Taalambassadeur kan ook goed zijn.”
- Wees creatief: “Gebruik humor en laagdrempelige middelen om mensen te bereiken.”
- Betrek de politiek: “Een betrokken wethouder kan het verschil maken. Wij spraken alle politieke partijen.”
- Evalueer en blijf vernieuwen: “Houd contact met je ambassadeurs en pas je aanpak aan waar nodig.”
- Samenwerken: “Maak gebruik van de kennis, kunde en het materiaal dat er lokaal, regionaal of landelijk al is.”
Vijf jarig bestaan
Op 7 november 2024 vierde het Taalpanel haar vijfjarig bestaan met een Mini Filmfestival in Breda. In het Filmhuis werden films vertoond, hielden Taalambassadeurs toespraken, en droeg de stadsdichter een speciaal gedicht voor. “Het was een prachtige dag ,” vertelt Josine. “We hebben laten zien wat we in vijf jaar hebben bereikt en hoe belangrijk ons werk is.”
Een olievlek-effect
Een Taalpanel is een krachtig instrument om bewustzijn rondom laaggeletterdheid te vergroten en begrijpelijke communicatie te stimuleren. Zodat iedereen, ongeacht taalvaardigheid, volledig kan meedoen in de maatschappij. Miranda en Josine hopen op een olievlek-effect: “Hoe mooi zou het zijn als andere gemeenten ook aan de slag gaan met het opzetten van een Taalpanel? Of als er binnen organisaties een mini-Taalpanel ontstaat, waar Taalambassadeurs een vaste factor worden? Of als we in de toekomst regionaal kunnen putten uit een pool van Taalambassadeurs? Het verschil dat je kunt maken, zowel voor de samenleving als voor de ambassadeurs is enorm”, aldus Miranda.
Meer weten? Neem contact op met het Taalpanel Breda via de website of taalpanel@nieuweveste.nl.
=========================
Miranda Dahlhaus heeft een brede achtergrond in communicatie en taal. Na haar studie communicatie aan de Hogeschool voor Toerisme in Breda en een avondmodule journalistiek, werkte ze jarenlang als tekstschrijver en journalist. Miranda gelooft sterk in de kracht van eenvoudige, begrijpelijke taal en neemt de lezer graag “aan de hand.” Als coördinator van het Taalpanel Breda draagt Miranda dagelijks bij aan het verbeteren van taalvaardigheid en inclusie in haar stad.
Josine Vermeulen begon haar loopbaan in de zorg na een opleiding tot verpleegkundige en werkte geruime tijd in de ggz. Hoewel ze waardevol werk deed, realiseerde ze zich dat ze dit niet de rest van haar leven wilde doen. Altijd geïnteresseerd in taal en een fervent bezoeker van de bibliotheek, besloot ze een nieuwe richting in te slaan. In september 2023 begon ze als ondersteuner van het Taalpanel Breda, via een vacature bij het Digi-Taalhuis. Hier zet ze zich in voor bewustwording rondom laaggeletterdheid
