De taalaanpak van gemeente Breda is tweeledig. Aan de ene kant is er aandacht voor de aanpak van laaggeletterdheid, zoals het herkennen van laaggeletterdheid en het goed doorverwijzen van mensen naar passend taalaanbod. Aan de andere kant is er aandacht voor duidelijke communicatie.
Projectleider taal- en laaggeletterdheid Barbara Seelt – den Boer: “Drie jaar geleden is er extra geld beschikbaar gekomen voor de aanpak van laaggeletterdheid. Er is toen een nieuw plan gemaakt. We wilden een groot aanbod in basisvaardigheden bieden, en we wilden meer laaggeletterden bereiken met dit aanbod. Om dit te realiseren, moet je aandacht besteden aan laaggeletterdheid herkennen en moeten mensen goed doorverwezen worden.”
Download ter inspiratie de aanpak laaggeletterdheid van gemeente Breda:
Huh? Wat bedoelt u?
“We zijn gestart met het netwerk Breda Eenvoudig. In dit netwerk zitten organisaties die allemaal willen werken aan een eenvoudiger Breda. Om aandacht te vragen voor duidelijke communicatie heeft het netwerk de campagne ‘Huh? Wat bedoelt u?’ opgezet. Onze boodschap is: in Breda is het normaal om ‘huh’ te zeggen als je het niet begrijpt. Dan leggen we het nog een keertje uit en gaan we ervoor zorgen dat het eenvoudiger wordt. Met het netwerk gaan we samen op campagne, ondernemen we concrete acties en ontwikkelen we kennis.”
Meldpunt voor onbegrijpelijke zaken
“In 2020 organiseerde Breda Eenvoudig tijdens de week van de alfabetisering het Meldpunt voor onbegrijpelijke zaken. Er zijn gele kliko’s neergezet waar mensen een melding konden maken van iets dat zij niet begrepen. Er kwamen opvallend veel meldingen over communicatie van een bepaalde afdeling. Dat is een duidelijke aanwijzing dat daar iets mee moet gebeuren, bijvoorbeeld een of twee taalcoaches opleiden die alle communicatie op begrijpelijke taal checken. ”
Huh? video’s
Op het YouTube kanaal Huh? staan verschillende video’s over de campagne ‘Huh? Wat bedoelt u?’. Maar er zijn ook video’s van de ervaringsdeskundigen over bijvoorbeeld beeldbellen.
De inzet van ervaringsdeskundigen laaggeletterdheid
“Intern volgen communicatiemedewerkers van verschillende afdelingen van Gemeente Breda cursussen begrijpelijke taal. Maar we hebben ook een taalpanel dat meedenkt over de communicatiemiddelen. Dit is een groep van 10 à 12 ervaringsdeskundigen laaggeletterdheid. We vinden het belangrijk dat deze groep een goede afspiegeling is van de inwoners van Breda. Daarom hebben we voorafgaand aan de werving goed nagedacht over de profielen van de taalpanelleden: wie woont er in onze stad en hoe zorgen we ervoor dat die diversiteit gerepresenteerd wordt in het panel. Het is nu een mooie mix wat betreft leeftijd, NT1- en NT2, werkend- en niet-werkend en ze wonen in verschillende stadswijken. Zij beoordelen communicatie, geven voorlichting over laaggeletterdheid, maar waren bijvoorbeeld ook betrokken bij opzet van de campagne ‘Huh? Wat bedoelt u?’.” (Zie voor meer informatie over het taalpanel ook dit artikel).
“Al voordat het actieprogramma er was, zijn we in onze eigen gemeentelijke organisatie gaan kijken of er mensen waren met moeite met lezen en schrijven. Toen bleken er veel mensen in de afvalservice te werken die moeite hadden met basisvaardigheden. Deze mensen hebben we een cursus Taal en tablet aangeboden, en zo hebben zij beter leren lezen en schrijven. Jaco (die je ook in de video ‘Aanpak Breda bij laaggeletterdheid’ ziet) is een van deze mensen. Inmiddels is hij actief in het Taalpanel van Breda.”
“Ervaringsdeskundigen laaggeletterdheid inzetten bij het vormen van beleid is niet eenvoudig. Zeker in het begin is het vooral investeren om langdurige betrokkenheid te realiseren. Het is belangrijk om elkaar te leren kennen, en elkaar ook te erkennen. Pas na een tijd voelden de ervaringsdeskundigen zich wat vrijer om te zeggen wat ze wilden. Goede begeleiding door een coördinator en andere ondersteuners is heel belangrijk. Zodra een ervaringsdeskundige bij een vergadering zit, moet er ook een coördinator of ondersteuner aansluiten die kan bemiddelen tussen de ervaringsdeskundigen en de ambtenaren, en de vertaalslag kan maken.”
Ervaringsdeskundige Jolanda
Eén van de taalpanelleden in Breda is Jolanda. Als ervaringsdeskundige laaggeletterdheid test ze communicatiemateriaal en werkt ze mee aan video’s van Huh?. Maar ze is ook actief op het gebied van inspraak: “Ik ga naar vergaderingen, bijeenkomsten en congressen om mijn verhaal te vertellen en mijn ideeën en mening te delen.”
Het is verschillend hoe hierop wordt gereageerd. “Soms luisteren mensen echt naar me en zijn ze geïnteresseerd in wat ik te zeggen heb. Dat is heel fijn. Maar het gebeurt helaas ook dat ik alleen even mijn verhaaltje mag doen, en ze me de rest van de bijeenkomst niet echt betrekken. Dat geeft me soms het gevoel dat ik niet word serieus genomen, en daar word ik word boos en verdrietig van. Het is belangrijk dat er respect is van beide kanten. We zijn gelijkwaardig, alleen dan kunnen we echt een gesprek voeren.”
Ook is het volgens Jolanda belangrijk dat partners tijdens een bijeenkomst regelmatig de ervaringsdeskundigen betrekken door hen vragen te stellen, en om hun mening te vragen. “Ik durf soms niks te zeggen, terwijl ik dat eigenlijk wel zou willen. Dat komt door de onzekerheid die ik al mijn hele leven voel over het niet goed kunnen lezen en schrijven. Het is daarom heel fijn als iemand na afloop nog even met me komt praten en een complimentje geeft.”
De steun van taalpanelcoördinator Miranda betekent veel voor Jolanda. “Als ik onzeker ben, kijk ik alleen naar Miranda terwijl ik mijn verhaal vertel. Dat maak het minder spannend. En ook als me iets wordt gevraagd en ik het even kwijt ben, hoef ik Miranda alleen aan te kijken en ze schiet direct te hulp. Ze kent me zo goed dat ze vaak weet wat ik wil zeggen.”
Miranda helpt Jolanda ook bij het voorbereiden van de bijeenkomsten. Miranda: “Een goede voorbereiding helpt, zodat duidelijk is wat verwacht wordt en hoe het zal gaan.” Ook is het volgens Miranda heel belangrijk dat mensen beseffen dat het heel spannend is voor ervaringsdeskundigen om mee te doen aan inspraakprojecten. “Het is niet zomaar iets. Daarom is het ook heel belangrijk om te zorgen voor goede nazorg. De bijeenkomst nabespreken, je waardering uitspreken, uitleggen hoe het verder gaat en wat er gebeurt met de input die ervaringsdeskundigen hebben gegeven.”
